Συμπληρώματα Διατροφής

Γράφει η Χριστίνα-Μαρία Καμπανάκη
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
e-mail: xristina_kamp@hotmail.com

Τα τελευταία χρόνια η βιομηχανία της παραγωγής διατροφικών συμπληρωμάτων έχει γνωρίσει μια αυξανόμενη τάση, με ολοένα και περισσότερους ανθρώπους να στρέφονται στα συμπληρώματα, σε μια προσπάθεια να προάγουν ή να διατηρήσουν την καλή υγεία.

Η παγκόσμια αγορά των συμπληρωμάτων διατροφής εκτιμήθηκε στα 123 δισεκατομμύρια δολάρια (USD) το 2019 και προβλέπεται να ξεπεράσει τα 230 δισεκατομμύρια έως το έτος 2027.

Ας δούμε πως ορίζονται σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία :

“Ως συμπληρώματα διατροφής νοούνται τα διατροφικά προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ, με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών, (βιταμίνες και ιχνοστοιχεία), ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις, όπως βρώσιμα εκχυλίσματα φυτών και άλλα συστατικά φυσικής προέλευσης με θρεπτικά συστατικά (μέταλλα, αμινοξέα, πρωτεΐνες, αντιοξειδωτικές ουσίες).”

Στην αγορά πλέον κυκλοφορεί μια πολύ μεγάλη γκάμα συμπληρωμάτων με ποικίλους συνδυασμούς μεταξύ τους ή με μεμονωμένα συστατικά και σ’ αυτά προστίθενται διαρκώς καινούριες εταιρείες και σκευάσματα που “υπόσχονται” ανάμεσα σε άλλα, υγεία, ενέργεια, ομορφιά, καλή διάθεση και μακροβιότητα. Στην τηλεόραση οι διαφημίσεις όλο και πληθαίνουν, και σε όσα φαρμακεία και αν πας, τόσα είναι και τα διαφορετικά σκευάσματα που πιθανώς να σου προτείνουν.

Αλλά, τελικά, όλα αυτά σε μπερδεύουν ακόμα περισσότερο και δεν ξέρεις αν πρέπει να πάρεις ή όχι, σε ποιόν να απευθυνθείς, ποιο σκεύασμα θα σε καλύψει και τι να πιστέψεις.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ποιος είναι ο ρόλος των βιταμινών και των μετάλλων;

Εκατομμύρια ναυτικοί έχασαν τη ζωή τους από σκορβούτο έως ότου ανιχνευθεί η πρώτη βιταμίνη στην ιστορία, η βιταμίνη C (επιστημονική ονομασία ασκορβικό οξύ), και ανακαλυφθεί η σπουδαιότητά της στην υγεία των ανθρώπων. Από τότε οι έρευνες των επιστημόνων συσχέτισαν πολλές παθήσεις με την έλλειψη βιταμινών, όπως, για παράδειγμα, πελλάγρα από έλλειψη Β3, πολυνευρίτιδα (μπέρι-μπέρι) από έλλειψη Β1, ραχίτιδα από έλλειψη βιταμίνης D.

Ο οργανισμός μας για να μπορεί να λειτουργεί σωστά χρειάζεται όλα τα μακροθρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη) τα οποία είναι η κύρια πηγή ενέργειας, και τα μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα) τα οποία είναι απαραίτητα για τις βιοχημικές διεργασίες και, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν μπορεί να τα συνθέσει μόνος του, αλλά πρέπει να τα λαμβάνει μέσω της διατροφής.

Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε σίδηρο, φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β12 για να γίνει η αιμοποίηση, η δημιουργία νέων ερυθρών αιμοσφαιρίων κάθε μέρα. Όταν έχουμε ελλείψεις σ’ αυτά τα θρεπτικά συστατικά είναι πιθανόν να υπάρχουν διάφορες επιπλοκές στην υγεία μας.

Υπάρχουν κάποιες ομάδες ανθρώπων που φαίνεται να βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να δημιουργήσουν ελλείψεις στον οργανισμό και έτσι να επωφελούνται περισσότερο από τη χρήση συμπληρωμάτων. Ας δούμε μερικές από αυτές:

Νεογνά:  

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συστήνει όλα τα μωράκια που τρέφονται με αποκλειστικό ή μερικό θηλασμό να λαμβάνουν συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D από τις πρώτες κιόλας μέρες της ζωής τους. Παρόλο που το μητρικό γάλα είναι η ιδανική τροφή για το βρέφος, δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του σε αυτή τη συγκεκριμένη βιταμίνη.

Εγκυμοσύνη:

Η επαρκής λήψη φυλλικού οξέως είναι πολύ σημαντική καθώς συμβάλλει στη πρόληψη της εμφάνισης συγγενών ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα (δισχιδής ράχη) στα νεογνά. Το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, μάλιστα, συστήνει σε όλες τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας να λαμβάνουν συμπλήρωμα φυλλικού οξέως προληπτικά, για διατήρηση της υγείας και λόγω ότι πολλές εγκυμοσύνες δεν συμβαίνουν προγραμματισμένα. Σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο η έγκυος μπορεί να χρειαστεί να λάβει συμπληρωματικά και άλλες βιταμίνες ή μέταλλα.

Ηλικιωμένοι:

Οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας κινδυνεύουν περισσότερο να μην τρέφονται σωστά για λόγους που περιλαμβάνουν δυσκολία στη μάσηση και τη κατάποση, απώλεια γεύσης από τυχόν φαρμακευτικές αγωγές και μειωμένη όρεξη λόγω ψυχολογικής κατάπτωσης. Ταυτόχρονα φαίνεται ότι η ικανότητα να απορροφήσει ο οργανισμός τη βιταμίνη Β12 από τις τροφές, σταδιακά μειώνεται με τα χρόνια και έτσι μπορεί να είναι απαραίτητη η εξωγενής λήψη της.

Σύνδρομο δυσαπορρόφησης: Οποιαδήποτε κατάσταση που μπορεί να επεμβαίνει στην ομαλή πέψη και να οδηγεί σε δυσαπορρόφηση των θρεπτικών συστατικών όπως:

• νόσος του Chron, κοιλιοκάκη, κυστική ίνωση
• αφαίρεση κάποιου τμήματος του εντέρου
• αλκοολισμός
• μακροχρόνια λήψη αντιβιοτικών ή άλλων φαρμάκων

Κι αφού λοιπόν είδαμε κάποιες από τις ειδικές κατηγορίες που μπορεί να χρειάζονται πιο επιτακτικά τη χρήση συμπληρωμάτων, τι γίνεται με τον γενικό πληθυσμό;

Άνθρωποι που τρέφονται όσο καλύτερα μπορούν, δεν έχουν διαγνωσθεί με κάποια χρόνια πάθηση και οι αιματολογικές τους εξετάσεις δεν φαίνεται να δείχνουν κάποια έλλειψη, μπορούν να επωφεληθούν από τη λήψη μιας πολυβιταμίνης;

Τι λένε οι έρευνες…

Ο ρόλος των συμπληρωμάτων διατροφής στην πρόληψη χρόνιων ασθενειών, όπως ο καρκίνος ή η καρδιαγγειακή νόσος, είναι ακόμα αμφιλεγόμενος. Αυτό σημαίνει ότι οι επιστημονικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα, δεν βρέθηκαν σε ομοφωνία αποτελεσμάτων και η προληπτική δράση των συμπληρωμάτων δεν έχει ισχυρές αποδείξεις. Υπάρχουν, μάλιστα, και εκείνοι που τα καταδικάζουν.

Γιατί μια μεγάλη πλειοψηφία του επιστημονικού κόσμου συστήνει τη χρήση τους;

Όσοι είναι νεότεροι πιθανόν να έχουν ακούσει συχνά τους παππούδες τους να “παραπονιούνται” για τις άνοστες ντομάτες που πήραν απ’ το σουπερμάρκετ, τα φρούτα χωρίς άρωμα που βρήκαν στη λαϊκή, και να αναπολούν τα πεπόνια που έκοβαν στο χωριό και “μοσχοβολούσε όλη η γειτονιά”.

Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε σήμερα δεν έχουν την ίδια θρεπτική αξία που είχαν πριν από 50 ή 100 χρόνια. Αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της καλλιεργήσιμης γης έχει διαβρωθεί λόγω των γεωργικών πρακτικών και της υπερβολικής χρήσης ανόργανων αζωτούχων λιπασμάτων, με αποτέλεσμα τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους σταδιακά να εξαντλούνται.

Ταυτόχρονα, οι ρυθμοί της καθημερινότητας έχουν αλλάξει σε σημείο όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι, ακόμα και οι πιο ευσυνείδητοι στη διατροφή, δυσκολεύονται να διατηρήσουν μια υγιή ρουτίνα αυτοφροντίδας, που να περιλαμβάνει ισορροπημένη διατροφή και άσκηση. Τα εργασιακά ωράρια είναι σε πολλές περιπτώσεις πολύ αυξημένα, και το άγχος φαίνεται να είναι η σύγχρονη ασθένεια της εποχής.

Σε έρευνα που έγινε στον πληθυσμό της Αμερικής, βρέθηκε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταφέρνουν να πάρουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή τους στο ποσοστό που χρειάζονται, με σημαντικές ελλείψεις σε βιταμίνες D, C, A, Ε καθώς και ασβέστιο και μαγνήσιο.

Αυτοί είναι οι λόγοι που πλέον η ημερήσια πρόσληψη μιας καλής πολυβιταμίνης σε συνδυασμό με επιπλέον βιταμίνη D, για τους περισσότερους ανθρώπους, συστήνεται από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Harvard και έχει ενταχθεί στη τελευταία έκδοση της Διατροφικής Πυραμίδας.

Copyright © 2008. For more information about The Healthy Eating Pyramid, please see The Nutrition

Source, Department of Nutrition, Harvard T.H. Chan School of Public Health, www.thenutritionsource.org, and Eat, Drink, and Be Healthy, by Walter C. Willett, M.D., and Patrick J. Skerrett (2005), Free Press/Simon & Schuster Inc.”

Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα θρεπτικά συστατικά στον οργανισμό μας δρούνε συνεργιστικά. Αυτό σημαίνει ότι το ένα χρειάζεται και βοηθάει το άλλο για να διεκπεραιώσουν μια συγκεκριμένη διαδικασία.

Υπό αυτό το πρίσμα, μια πολυβιταμίνη που θα περιέχει όλες τις βιταμίνες και τα απαραίτητα μέταλλα είναι προτιμότερη.

Η ιδανική συνθήκη πριν αποφασίσεις αν θα πάρεις κάποιο συμπλήρωμα είναι να επισκεφθείς έναν επαγγελματία υγείας, ιατρό ή/και διαιτολόγο, ο οποίος θα πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό και θα το αξιολογήσει σε συνδυασμό με τις απαραίτητες ιατρικές σου εξετάσεις, πριν σε καθοδηγήσει στο κατάλληλο σκεύασμα και τη δοσολογία. Αν διαπιστωθεί μέσα από τον αιματολογικό έλεγχο ότι υπάρχουν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά μπορεί να σου προτείνει να λάβεις ξεχωριστά συμπλήρωμα μεμονωμένου συστατικού για να τις καλύψεις.

“Το μαγικό χαπάκι”

Τα συμπληρώματα διατροφής, λοιπόν, μπορούν υπό συνθήκες να παρέχουν πολλά οφέλη στην υγεία των ανθρώπων, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστούν τις ολόκληρες τροφές και τα υγιεινοδιαιτητικά μέτρα.

Πολλοί άνθρωποι αναζητούν μια “μαγική λύση” στα θέματα που τους απασχολούν, και όταν αυτή παρουσιάζεται με τη μορφή μιας κάψουλας είναι δελεαστικό να επαναπαυτούν σε αυτό και στη σκέψη ότι δεν χρειάζεται να αλλάξουν κάποιες από τις συνήθειές τους.

Η υγεία, όμως, είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα. Εστίασε στο να ακολουθείς μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει φρέσκα φρούτα και λαχανικά, να βάλεις την άσκηση στη ζωή σου και να αλλάξεις τις συνήθειες που μπορεί να επιβαρύνουν το σώμα και την υγεία σου. Αυτά είναι τα πράγματα που θα αλλάξουν επί της ουσίας την ποιότητα της ζωής σου!

Τέλος, μην ξεχνάς ότι η άγνοια και η λανθασμένη χρήση, ακόμα και των βιταμινών, μπορεί να κάνουν μεγαλύτερο κακό παρά καλό. Εμπιστεύσου και συμβουλεύσου μόνο καταρτισμένους επαγγελματίες, που θα σου λύσουν τις απορίες και θα σε καθοδηγήσουν προς ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

Πηγές:

1. www.eof.gr
2. Should I Take a Daily Multivitamin? https://www.hsph.harvard.edu/
3. Harvard Health Publications. “Demystifying nutrition: the value of food, vitamins and supplements. https://hms.harvard.edu/sites/default/files/assets/Sites/Longwood_Seminars/Nutrition_3_5_13.pdf
4. Blumberg, Jeffrey B et al. “The Evolving Role of Multivitamin/Multimineral Supplement Use among Adults in the Age of Personalized Nutrition.”Nutrients vol. 10,2 248. 22 Feb. 2018, doi:10.3390/nu10020248
5. www.drtsoukalas.com
6. NHS (National Health Service), Supplements. Who needs them? Report, 2011. https://www.nhs.uk/news/2011/05May/Documents/BtH_supplements.pdf

7. Rautiainen, S., Manson, J., Lichtenstein, A. et al. Dietary supplements and disease prevention — a global overview. Nat Rev Endocrinol 12, 407–420 (2016). https://doi.org/10.1038/nrendo.2016.54

8. Mayo Clinic Women’s Healthsource. “Vitamins and Minerals. What you should know about essential Nutrients.” https://www.mayoclinic.org/documents/mc5129-0709-sp-rpt-pdf/doc-20079085

9. “Foods, fortificants and supplements: Where do Americans get their nutrients?” Journal of Nutrition 2011. 141:1847-1854.

Η Χριστίνα – Μαρία Καμπανάκη αρθρογραφεί για το “Σεντούκι της Γιαγιάς” και προσφέρει στους αναγνώστες μας όλη την πολύτιμη γνώση της!